Veel mensen denken dat Italië het beste land is voor lekkere koffie. Ze hebben veel varianten en de Italiaanse koffie heeft een lange en interessante geschiedenis. Wat lang niet iedereen weet is dat Portugal nog zo´n land is waar je kunt genieten van een verrukkelijke kop koffie. Veel, veel beter dan in Spanje of Frankrijk, waar de koffie meestal een gronderige en bittere smaak heeft. En zeker veel beter dan het zwaar overgewaardeerde en veel te dure afwaswater van Starbucks.
In de 18e eeuw begonnen de Portugezen koffie te verbouwen in hun koloniën, eerst in Angola en later in Brazilië. De bonen voor de uitstekende Portugese koffie zijn meestal een melange van Arabica- en Robustabonen. De Portugese koffie wordt langzamer en op een lagere temperatuur gebrand dan de Italiaanse, waardoor hij iets minder bitter en wat aromatischer is. De koffie wordt gezet met een hogere waterdruk dan in Italië, hoewel de machines in eerste instantie van het Italiaanse merk Cimbali waren en vervolgens werden aangepast aan de andere waterdruk die in Portugal wordt gebruikt
andere namen
Dus nu we weten dat Portugal zijn eigen koffiecultuur heeft, is het logisch dat ze hun eigen namen hebben voor de verschillende koffiesoorten. Er is al heel wat over geschreven door allerlei mensen, maar de informatie is vaak versnipperd, dus ik dacht dat ik maar eens een poging moest wagen en je de belangrijkste termen voor koffie op Madeira moest geven. Niet overbodig, want Madeira heeft voor sommige koffiesoorten weer andere namen dan op het Portugese vasteland.
vergeet Italië
Ten eerste wil ik je op het hart drukken om alle Italiaanse namen die je op Madeira of op het Portugese vasteland wilt gebruiken, te laten vallen. Vraag dus niet meer om espresso, of, erger nog, een cappuccino, of, het allererverschrikkelijkste, om latte. (Dat is geen Italiaans, maar een Engels bedenksel, want latte betekent in het Italiaans gewoon melk, en wat je eigenlijk zou willen is latte macchiato, zeg maar koffie verkeerd. En nee, in Portugal vraag je ook niet om latte macchiato.
leer de Portugese namen
zwarte koffie
De meest gedronken koffie bij de Portugezen is de sterke en kleine koffie, die officieel café heet. Maar op Madeira en in Lissabon wordt hij meestal bica genoemd. Toen de eerste koffie naar Portugal kwam, hing er in het beroemde cafe a Brasileira in Chiado, een wijk in het centrum van Lissabon, een bord met de tekst Beba Isto Com Açucar – Drink dit met suiker. De Portugezen waren nog niet gewend aan de wat bittere smaak van koffie, dus het bordje vertelde de klanten ‘Drink dit met suiker. B.I.C.A., later gewoon bica. In de rest van het vasteland is deze naam niet zo gebruikelijk, en in Porto is er nog een andere naam voor deze koffie: cimbalino, refererend aan het merk van de oorspronkelijke koffiemachines.
Op Madeira is bica echt de term die iedereen gebruikt als ze een kleine, sterke koffie willen. Het is niet helemaal hetzelfde als de Italiaanse espresso, die 20 centiliter moet zijn, terwijl de Portugese standaard 30 centiliter is, en je zult merken dat hij niet zo agressief is als de Italiaanse espresso, en aromatischer. Ik moet er wel bij zeggen dat het drinkwater een grote rol speelt in de bitterheid – of het gebrek daaraan – van koffie. Zacht water geeft de beste koffie, hard water veroorzaakt vaak bitterheid. En het water op Madeira is gelukkig erg zacht.
Voor als je liever iets minder sterke koffie wilt, is er de bica cheia, of de café cheio. Het is hetzelfde als een bica, maar ze laten het water iets langer lopen om het kopje helemaal te vullen. Cheio betekent vol en wordt cheia omdat bica vrouwelijk is en café mannelijk, dus de termen zijn bica cheia of café cheio. Als je nog wat minder sterk wilt dan een bica cheia, kun je ook vragen om een carioca de café. Officieel is dat een koffie waarvoor maar de helft van de gebruikelijke hoeveelheid gemalen koffie wordt gebruikt, maar jammer genoeg maken ze vaak een carioca door de koffie van een net geserveerde bica opnieuw te gebruiken en er nog een keer water doorheen te laten lopen. Niet de lekkerste koffie, dus voor de zekerheid vermijden. Als je echt een slappere koffie wilt, kun je om een café americano vragen, maar net als in Italië is dat een slechte kopie van de toch al vreselijke Amerikaanse waterige koffie, maar dan extra bitter door de branding van de koffie.
Als ik Nederlanders hier vraag wat voor koffie ze willen, hoor ik vaak ‘gewone koffie’. Ze vergeten natuurlijk dat wat zij denken dat gewone koffie is, hier onbekend is, dus eerder ongewoon. Maar de lekkere aromatische maar milde Nederlandse koffie moet je met een filter zetten, en niet met een espressomachine. En ze hebben hier alleen maar espressomachines, dus houd het maar liever bij een bica of een café, of neem een bica cheia, en als je de hoeveelheid te klein vindt, kun je altijd om een chino vragen, wat een dubbele bica is. Onderaan deze pagina vind je een schematisch overzichtje van de belangrijkste namen.
koffie met melk
Als je van koffie met melk houdt, is het eerste wat je moet vergeten een cappuccino te vragen. Als je die in Portugal of op Madeira bestelt, krijg je waarschijnlijk een koffie die het dichtst in de buurt komt van de Italiaanse panna montata, een sprookjeskoffie met een dikke berg slagroom erop, compleet met hagelslag. En een sprookjesprijs. Dus geen cappuccino. Als je een Italiaanse cappuccino wilt, bestel je hier een chinesa. Als je op Madeira bent, welteverstaan.
We kwamen een keer uit Madeira aan op het vliegveld van Lissabon, waar we moesten wachten. Noud ging koffie bestellen aan de bar en vroeg in zijn beste Portugees ‘uma bica e uma chinesa clara¨. Hij kreeg een lege blik van de ‘barista’ en het antwoord was ‘huh?´. Even later kwam er een luide stem uit de keuken die riep “die komen van Madeira en ze willen ‘um café e uma meia de leite’.
Zo zie je maar: wat in Italië een cappuccino is, is op Madeira een chinesa en op het Portugese vasteland een meia de leite. Als je koffie wilt met maar een klein beetje melk, kun je een garoto bestellen (het woord betekent jongetje), wat een bica (of café) is met een klein beetje melk erin. Als je om een garoto escuro vraagt, krijg je een bica met maar een klein scheutje melk, dus een beetje donkerder dan een normale garoto. Als je koffie met veel warme melk wilt, zoals de Italiaanse latte macchiato, vraag je om een galão. Ik zal je niet lastigvallen met de Braziliaanse termen, want die zijn weer anders.
Net als de Italianen drinken de Portugezen alleen melkkoffie bij het ontbijt, en misschien nog halverwege de ochtend. Daarna, en vooral na de maaltijd, drinken ze alleen een bica of een bica cheia. Ze zouden nooit een chinesa of een galão nemen na het eten, zoals Italianen er niet over peinzen om een cappuccino te nemen na een maaltijd. In tegenstelling tot de Italianen zullen ze je alleen niet raar aankijken als je na het diner koffie met melk drinkt.
thee?
Hoewel gespecialiseerde winkels het nu allemaal wel hebben, is de cultuur die thee maakt van alle groente en fruit die je maar kunt verzinnen nog niet aangekomen in Portugal. Als je in een eenvoudige bar bent, hebben ze standaard zwarte thee (cha preto). Maar op Madeira is er nog een ’thee’ die ik wil noemen, omdat hij erg verfrissend is en anders dan wat je gewend bent. Het is cha de limão. Citroenthee. In tegenstelling tot alle andere landen die ik ken, wordt deze niet gemaakt met citroengras of melisse, maar gewoon door kokend water over heel dunne stukjes citroenschil te gieten. Er wordt dus geen citroensap gebruikt, alleen de schil. Omdat de citrusbomen op Madeira nooit worden bespoten met pesticiden, is de schil van de lokale citroen schoon en gezond en erg lekker.
overzicht
Hieronder heb ik een overzicht gemaakt met de belangrijkste koffietermen. Ik heb de uitdrukking voor één en voor twee koffies erin gezet, omdat het telwoord voor twee (en alleen voor twee) het geslacht van het zelfstandig naamwoord volgt.
soort koffie | Madeira één koffie | Madeira twee koffie | Vasteland een koffie | Vasteland twee koffie |
zwart, type espresso | uma bica | duas bicas | um café | dois cafés |
beetje minder sterk | uma bica cheia | duas bicas cheias | um café cheio | dois cafés cheios |
slappe koffie | um café americano | dois cafés americanos | um café americano | dois cafés americanos |
dubbele espresso | um chino | dois chinos | um café duplo | dois cafés duplos |
minder sterke espresso | uma carioca de café | duas cariocas de café | uma carioca de café | duas cariocas de café |
sterke koffie met een beetje melk | um garoto | dois garotos | um garoto | dois garotos |
idem met nog minder melk | um garoto escuro | dois garotos escuros | um garoto escuro | dois garotos escuros |
cappuccino | uma chinesa | duas chinesas | uma meia de leite | duas meias de leite |
Latte macchiato | um galão | dois galões | um galão | dois galões |
Als je liever een koffie zonder cafeïne hebt, voeg je gewoon descafeinada toe achter de woorden bica, chinesa, bica chiea, meia de leite en carioca de café(descafeinadas als je er meer dan één bestelt); en descafeinado achter elke combinatie van café, garoto of galão. En natuurlijk descafeinados als je er meer dan één bestelt.
Let op het verschil tussen één galão en twee (of meer) galões. De tilde boven de a en de o dienen om de klinker nasaal te maken, maar als je het moeilijk vindt, bedenk dan dat het Portugees geen tweeklanken kent en dat je alle klinkers apart moet uitspreken. Als je dat gewoon doet, zullen ze je prima begrijpen!
Pastel de Nata erbij?
Met dit alles in je hoofd ga je absoluut genieten van de uitstekende koffie die Portugal en Madeira te bieden hebben. Zorg ervoor dat je er ’s ochtends de altijd aanwezige pastel de nata – meervoud pastéis de nata (en ja, op het Portugese vasteland bestaat ook een andere naam: Pastel de Belém) bij neemt. De plaatselijke bakkerij Panoeste vlak bij ons huis maakt uitstekende exemplaren.
Mooi en informatief verhaal en eigenlijk een “must” voor de Nederlandse toerist die voor het eerst naar Madeira komt, want Madeira zonder koffie is ondenkbaar . Wij komen hier al ruim 27 jaar en we merken/horen dat men in veel gevallen maar kiest voor het “bekende”,
de cappucino dus. Jammer! Bovendien hebben wij hier nog nooit “de koffie staat klaar” als uitnodiging gezien: ieder kopje wordt vers gezet, uitgezonderd wellicht bij het ontbijtbuffet in de hotels, en vaak worden de bonen daaraan voorafgaand vers ggemalen.Heel wat anders dan de Nederlandse koffie of wat daar voor door gaat.
Ik begrijp dat jullie al gauw weer terug gaan Nederland. Een goede reis en een prettig verblijf daar. Wij blijven nog even.
Blijf gezond en tot in het najaar!
Haha, ja, de koffie is klaar. Die heeft dus eindeloos op een te heet warmhoudplaatje tegen de kook aan gestaan en lijkt nog het meest op teer. Bah. En inderdaad, Madeira, maar ook continentaal Portugal en ik begrijp ook de Azoren kunnen niet zonder lekkere koffie. De voorstudie voor toeristen is net zo hard nodig voor de andere regio’s in Portugal. Aan het ontbijt serveren de hotels meestal de gevreesde Americano, en die is dus net zo smerig als de Nederlandse koffie die de hele dag klaar is.
We gaan aanstaande woensdag ’s morgens vroeg weg, voor een paar dagen Porto en dan door naar Nederland. Even een paar dagen wennen aan de Cimbalino en de Bica even vergeten. Tot eind oktober of begin november. Dan komen we als alles goed gaat weer terug naar huis. Nu eerst weer een zomer heerenleed.com
Hallo. Leuk er is ook nog een
“bica pingado” dat is een bica met een drupeltje melk die bestel ik nog wel eens .leuk hoor ga zo door
O ik zie die is ook al benoemd
En er zijn er nog veel meer. Maar het leek me zo wel genoeg. Het is zo al ingewikkeld genoeg voor ‘beginners’ in de Portugese en/of Madeirense cultuur, dacht ik.
We wonen in Spanje maar tijdens een verblijf in Portugal merkten we dat daar de kofffie veel lekkerder is (fruitig); dat was Delta zilver. Maar moet ik dus blijkbaar ook een Portugese machine aanschaffen als ik het echt goed wil doen?
Je artikel is heel informatief. Dank.
Peter zet altijd koffie in the good old melita drip machine. Ik koop de koffie bij de Pingo Doce, huismerk met Robusta en arabica gemengd.
Zo ver zou ik niet gaan, Ted. Ik zet ´s morgens filterkoffie, want ik drink er nogal wat van, en de supermarkt heeft daar een prima melange voor. Willen we een ‘bica’ of Noud een ‘chinesa´ of een ´galão’ dan hebben we daar onze Dolce Gusto machine voor. Lekkere koffie, bijna net zo lekker als die in de kroegjes hier. Sommigen geven de voorkeur aan Nespresso, wij geen van tweeën, hoewel de koffie van beide apparaten van Nestlé zijn. Vooral de decaf van Nesprresso vind ik echt niet lekker, die van Dolce Gusto is erg lekker en niet van caffeïnehoudende te onderscheiden. Zo kan ik ook ’s avonds na een etentje koffie drinken zonder de halve nacht rechtop in bed te zitten!
Hier in Centraal Portugal bestel ik altijd een café abatanado wat een expresso is in een groot kopje met meer water, dus vergelijkbaar met een café cheio. Als je vraagt om een cappuccino krijg je koffie uit een zakje.
Klopt, er zijn nog veel meer termen. Curto, escaldado, abatanado, pingado en andere exoten heb ik weggelaten, en ook de varianten met drank erin. Het was zo al ingewikkeld genoeg.
Buiten de deur drink ik chinese muita clara….een kleine koffie verkeerd dus. Thuis drink ik alleen Dolce Gusto , en dan met opgeschuimde melk. Maar dat gebeurt hoogst zelden. De melita koffie vind ik niet lekker.
Leuk verhaal. Informatief ook.
Kleine opmerking. Als ik dit als Nederlandse lees dan denk ik bij Cappucino: koffie met slagroom en cacaopoeder erop. Mooi opgemaakt. Een Madereinse Chinesa is toch gewoon een grote kop koffie met een aardige scheut (warme) melk. Voor mij niet te vergelijken met een Cappucino. Ook een tip waardig is de koffietent in Ponto do Pargo.
nou Yvon. dan ben je toch op het verkeerde been gezet. Een cappuccino komt echt geen slagroom aan te pas. Das echt een on- italiaanse uitvinding. Daar is dat een koffie met opgeschuimde melk. Heel vergelijkbaar met een goede chinesa. Koffie met slagroom vind ik ook erg lekker maar dan bestel ik dus koffie met slagroom en niet een cappuccino
Ja, Yvon, wat Noud zegt klopt. Ik heb er voor de ongelovigen onder de lezeers maar even de Wiki pagina in de oorspronkelijke dus Italiaanse versie bijgehaald en daar staat dus inderdaad dit te lezen: “Il cappuccino è una bevanda di origine italiana composta da caffè e latte montato a vapore” Ik vertaal letterlijk: de cappuccino is een drank van Italiaanse oorsprong die samengesteld is uit koffie en met behulp van stoom opgeschuimde melk.
Wat jij bedoelt heb ik ook beschreven: de Panna Montata, ook wel Espresso con Panna genoemd, en er is een eigen Wiki-pagina van. De Italianen zeggen er dit van: Il caffè con panna o espresso con panna è caffè espresso condito con panna montata. De Caffè con panna of espresso con panna is espressokoffie opgemaakt met geklopte slagroom. Hieronder nog maar even de beide plaatjes.
Ik ben je natuurlijk wel dankbaar voor je reactie. Een beter bewijs dat dit artikel nodig is kan ik niet verzinnen 😀
cappuccino
caffè con panna
Ok, weer wat geleerd. Echter ik had moeten beginnen met: als Limburger ken ik Cappucino als koffie met slagroom. Ik hoor nu om me heen dat dat echt Limburgs is. Zo is iedereen gekleurd door zijn verleden of nationaliteit. Veel plezier daar. Ik zit nu in Brabant (jullie thuisland) en bestelde gisteren Cappucino en wat kreeg ik hier: koffie met zwaar opgeklopte warme melk en cacao. Groetjes en tot snel.
Hahahaha. Tja en die cacao is dan ook weer niet oorspronkelijk maar een vinding van buiten Italië. Hopelijk was de melk wel met stoom opgeschuimd. En tja, wel pech voor je als je eigenlijk zit te snakken naar die bult slagroom en je krijgt hem dan niet. Genieten daar! Wij zijn nét gastenloos, nog even uitblazen en dan hard aan de slag.
Leuk artikel
Ik heb een vraagje – zetten jullie je koffie met gewoon kraanwater of flessen water op Madeira ?
Kraanwater in de melita en fleswater in de Dolce Gusto.
Het is maar wat je wilt. Het water is hier zacht, dus in feite kan alles met kraanwater. Noud doet in de Dolce Gusto inderdaad vaak flessenwater, maar ik doe dat nooit. Ik proef ook geen verschil. Hij zet trouwens ook thee met kraanwater. Het kraanwater is hier wel wat chloorhoudend, maar zeker met koffie proef ik daar niets van. Als je het zo drinkt is dat volkomen veilig maar niet zo lekker.